Mimo wielu prób nie udało nam się do tej pory wyjaśnić etymologii i znaczenia nazwy Kaszubi (lud) i Kaszuby (terytorium). Być może pochodzi ona od długich, fałdowanych ubrań noszonych przez Kaszubów, stąd Kaszuby = kasać huby, czyli "składać". Zwolennikiem wywodzenia nazwy Kaszuby od słowa szuba (kożuch) był Aleksander Brückner. Istnieją jednak także inne próby wyjaśnienia tej nazwy. Stanisław Kujot wywodzi ją od pierwotnej siedziby Kaszubów, kaszuby oznaczają bagna, torfowiska. Obecnie najbardziej rozpowszechniona jest teoria, że nazwa ta jest równie archaiczna jak Lucici, Wieleci czy Obodryci i została stworzona przez Słowian na określenie plemion słowiańskich, które osiedliły się w czasie wędrówki ludów wzdłuż południowego brzegu Bałtyku od Wisły na wschodzie do Odry na zachodzie.
Nazwa Kaszuby pojawia się w źródłach pisanych dopiero w XIII wieku. Ujawniła się za sprawą zakonu dominikanów, którzy utworzyli jednostkę terytorialną zwaną Kontraktem Kaszubskim, rozciągającą się od Słupska, a prawdopodobnie także Tczewa i Gdańska na wschodzie, po Greifswald i Pasewalk na zachodzie. Dla dominikanów w XIII-XV w. nazwa Kaszuby kojarzyła się przede wszystkim z Pomorzem Zachodnim. Wynikało to z faktu, że książęta wschodniopomorscy nigdy nie tytułowali się książętami kaszubskimi czy Kaszubami (w XIII w. nadali sobie tytuł dux Pomeraniae). Zakon wprowadził tę ludową nazwę do kancelarii własnej, a następnie papieskiej, dzięki czemu zyskał status oficjalny i międzynarodowy.